اولین نشانههای مربوط به کباب در میان آثار باستانی یافت میشود. در نقاشیها و نقوش بر دیوارههای معبدها و سراهای باستانی در کشورهایی همچون ایران، ترکیه، یونان و هند، تصاویری از آدمکهای انسانی که از گوشت یا ماهی روی آتش میپزند به چشم میخورد. این نشانهها نشان میدهند که کباب به عنوان یکی از روشهای قدیمی پخت و پز، جزء اولین فرایندهای آموزشی انسانها بوده است.در دوران باستان، ایرانیان از زمانهای بسیار دور از روشهای مختلفی برای پختن گوشت استفاده میکردند، از جمله نصب گوشت بر روی مهرههای فلزی یا چوبی و نگه داشتن آن روی آتش. این تکنیکها نشان از استفاده از کبابسازی ابتدایی در این منطقه دارند.
کباب به حدی در میان مردم دنیا شناختهشده و محبوب است که یک روز جهانی هم در تقویم به خودش اختصاص داده است. ۱۲ جولای مصادف با ۲۲ تیرماه روز جهانی کباب نام دارد. البته ۹ تا ۱۴ جولای را در کشورهای مختلف روز کبابهای مختلف نامگذاری کردهاند. اما همانطور که میدانید، خوردن این غذای خوشمزه متعلق به یک روز خاص نیست.
در بسیاری از منابع درباره کباب در ایران نوشتهاند که ناصرالدین شاه قاجار، بانی ورود کباب به ایران شده است. او دستور تهیه کباب را به تقلید از یک غذای قفقازی و با اعمال کمی تغییر، داده و پس از آن، این کباب معمول ایرانی، به غذای اصیل ایرانیها تبدیل شده است.
در نوشتههای محمد حسن اعتمادالسلطنه، از رجال سیاسی دربار قاجار و فرزند قاتل امیرکبیر، آمده است نام اولین چلوکبابی در ایران، چلوکبابی نایب بوده و در بازار تهران قرار داشته ولی در برخی اسناد آمده است که اولین چلوکبابی در مرز قفقاز بوده و کباب در آنجا با برنج و کره سرو میشده است.
در تاریخ جدید ایران، از فردی به نام حاج حسن شمشیری هم نام برده میشود که در قسمت شرقی سبزه میدان، چلوکبابی داشته و نام آن را «چلوکبابی شمشیری» گذاشته بوده است. این چلوکبابی که در زمان رضاشاه تاسیس شده بوده، ساختمانی ۴ طبقه و زیبا برای خانوادهها و مقامات دولتی و سیاسی داشته است. اما پس از ملی شدن صنعت نفت، بهخاطر طرفداری از مصدق، توسط اردشیر زاهدی، دستگیر و به جزیره خارگ تبعید میشود.
اگر در گوشه و کنار شهر تهران، کبابیهایی را با نام نایب و شمشیری دیدید، بدانید که این نام تداعیکننده اصالت کباب در تاریخچه کباب در ایران است.
چطور کباب در جهان معروف شد؟
ماده اصلی در طرز تهیه کباب، گوشت است. هر چند میتوانید از انواع آبزیان و مرغ هم در تهیه مثلا ماهی کباب یا جوجه کباب استفاده کنید. ولی کباب به معنی واقعی خودش، با برشهایی از گوشت قرمز (گوشت گوسفند، گاو، گوساله، بره و …) که ادویهها و سیزیجات طعمدار شدهاند روی آتش مستقیم یا حرارت زغال گداخته، کباب میشوند. مردم کشورهای ایران، قفقاز و ترکیه، بیشتر از دیگر کشورهای خاورمیانه در طرز تهیه انواع کباب تنوع را رعایت کردهاند. در ضمن دستور تهیه کبابهای محبوب کشور خود را به دیگر کشورها هم صادر کردهاند و از همین راه این غذا را به کل جهان معرفی کردند.
البته ممکن است اسم کبابها در کشورهای مختلف فرق کند. برای مثال کباب چنچه ایرانی که با گوشت بره درست میشود و آن را با ادویه، آبلیمو و روغن زیتون مزهدار میکنند، همان شیش کباب کشورهای عربی و ترکیه است. البته کباب چنجه در خود ایران هم با نامهای قنجه (در کردستان) و کنجه (در شیراز و شهرهای جنوبی) شناخته میشود. یا مثلا کباب کوبیده که پرطرفدارتر و رایجترین کباب ایرانیست، در دیگر کشورها به نام لوله کباب هم معروف است.